Czym jest uzależnienie od alkoholu i jak sobie z nim radzić

Czym jest uzależnienie od alkoholu i jak sobie z nim radzić

Uzależnienie od alkoholu (alkoholizm)

Uzależnienie jest to grupa zjawisk behawioralnych, poznawczych i fizjologicznych, jakie mogą się rozwinąć w wyniku powtarzającego się przyjmowania substancji psychoaktywnych.

Uzależnienie od alkoholu jest definiowane z perspektywy kryteriów diagnostycznych klasyfikacji ICD 10 lub DSM 5.

W Polsce obowiązuje Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD (International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems) ogłoszona przez WHO w 1993 roku. Omówienie zaburzeń psychicznych znalazło się w rozdziale zatytułowanym „Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania”.

Do rozpoznania potrzebne jest stwierdzenie trzech z poniższych objawów w czasie ostatniego roku:

1. Silna potrzeba (głód) używania substancji (picia) albo kompulsywne jej używanie (picie alkoholu)
2. Trudności w kontrolowaniu zachowań związanych z używaniem substancji (piciem) w sensie upośledzenia: 
1. kontrolowania rozpoczęcia używania (picia) np. powstrzymywania się używania;
2. długości trwania używania np. ograniczania używania do jednego dnia; 
3. ilości używanych substancji np. konieczność picia do dna butelki, wypalenia wszystkiego, przegrania wszystkich pieniędzy; 
3. Stan abstynencyjny spowodowany przerwaniem używania (picia) lub zredukowania dawki przyjmowanej substancji (alkoholu), przejawiający się: 
1. charakterystycznym zespołem abstynencyjnym, albo 
2. piciem alkoholu lub przyjmowaniem substancji o podobnym działaniu (np. benzodiazepiny, barbiturany, eter) z zamiarem złagodzenia lub uniknięcia objawów abstynencyjnych;
4. Występowanie tolerancji, polegającej na potrzebie spożycia większych dawek do wywołania efektu powodowanego poprzednio mniejszymi dawkami (są one nieraz tak duże, że mogłyby spowodować śmierć osoby nieuzależnionej) 
5. Postępujące zaniedbywanie alternatywnych przyjemności lub zainteresowań z powodu używania substancji (picia), zwiększenie ilości czasu potrzebnego na zdobycie substancji (alkoholu) lub powrócenie do normy po użyciu substancji (wypiciu)
6. Używanie substancji (picie alkoholu) mimo wiedzy o jej szkodliwości np. o uszkodzeniu wątroby spowodowanych piciem, stanach depresyjnych po dłuższym piciu 

W maju 2013 roku została wydana wersja piąta klasyfikacji DSM. W prezentowanej klasyfikacji występuje kategoria diagnostyczna „zaburzenia spowodowane używaniem alkoholu” (alcohol use disorder; AUD), zawierająca w sobie „nadużywanie alkoholu” oraz „uzależnienie od alkoholu”.

Wyróżnia się jedenaście kryteriów diagnostycznych, które powstały na podstawie dotychczasowych siedmiu dotyczących uzależnienia od alkoholu oraz czterech dotyczących nadużywania alkoholu.

1. Częste spożywanie alkoholu w większych ilościach lub przez dłuższy czas, niż zamierzano.
2. Uporczywe pragnienie picia alkoholu lub towarzyszące temu nieudane próby ograniczenia lub kontrolowania picia.
3. Poświęcanie wiele czasu na aktywności związane ze zdobywaniem alkoholu, piciem i niwelowaniem skutków picia.
4. Głód alkoholu lub silne pragnienie lub potrzeba picia.
5. Nawracające spożywanie alkoholu powodujące zaniedbanie głównych obowiązków w pracy, w szkole lub w domu.
6. Spożywanie alkoholu pomimo ciągłych lub nawracających problemów społecznych i interpersonalnych spowodowanych lub pogłębionych przez działanie alkoholu.
7. Ograniczanie lub porzucanie z powodu alkoholu ważnych aktywności społecznych, zawodowych lub rekreacyjnych.
8. Powracanie do spożywania alkoholu w sytuacjach zagrożenia i fizycznego niebezpieczeństwa.
9. Spożywanie alkoholu pomimo ciągłych lub nawracających problemów fizycznych lub psychicznych, prawdopodobnie spowodowanych lub pogłębionych przez działanie alkoholu.
10. Ujawnienie się tolerancji na alkohol związane z potrzebą znacznie zwiększonej ilości alkoholu (aż do zatrucia) dla osiągnięcia pożądanego efektu lub z widocznym znacznym zmniejszeniem efektu używania tej samej ilości alkoholu.
11. Występowanie zespołu abstynencyjnego, które wiąże się:
1. z ujawnieniem się charakterystycznych dla tego zespołu objawów lub
2. z używaniem alkoholu (czy innej zbliżonej substancji, np. benzodiazepiny) w celu zmniejszenia lub uniknięcia tych objawów.

O problemowym wzorze picia alkoholu, powodującym klinicznie istotne zaburzenia, można mówić, jeśli zachowanie danej osoby odpowiada co najmniej dwóm kryteriom i utrzymuje się przez 12 miesięcy.

Różnicowanie nasilenia zaburzeń spowodowanych używaniem alkoholu następuje poprzez określenie liczby kryteriów diagnostycznych. Obecność od 2 do 3 wyżej wymienionych kryteriów prowadzi do rozpoznania łagodnego uzależnienia, od 4 do 5 – umiarkowanego, a powyżej 6 – ciężkiego.

Metody wykorzystywane w leczeniu alkoholizmu:

Program Minnesota:

• idea programu narodziła się na przełomie lat 40 i 50 XX wieku w Stanach Zjednoczonych,
• alkoholizm jest chorobą nieuleczalną i śmiertelną, na której powstanie złożyło się wiele czynników,
• indywidualizacja podejścia i udział rodziny chorego w procesie terapii,
• miał być realizowany przede wszystkim w lecznictwie stacjonarnym - podczas 28 dni pobytu na oddziale przez 7 dni w tygodniu alkoholików poddawano terapii,
• abstynencję traktuje się, jako warunek w radzeniu sobie z chorobą, gdyż niemożliwy staje się powrót do picia kontrolowanego.

Większość programów przeznaczonych do pomocy alkoholikom opartych jest na psycho-bio-społecznym modelu uzależnienia.

Model wykorzystuje metody zaczerpnięte z:

• podejścia poznawczo–behawioralnego,
• programu Anonimowych Alkoholików.

Psycho-bio-społeczny model uzależnienia:

• poddaje analizie funkcjonowanie uzależnionego,
• określa wskazania do terapii,
• rozróżnia trzy mechanizmy odpowiadające za rozwój uzależnienia:
• mechanizm nałogowej regulacji uczuć - pozwala regulować negatywne stany emocjonalne,
• mechanizm rozpraszania i rozdwajania „Ja” - uszkadza zdolność do podejmowania decyzji i kierowania własnym życiem, 
• mechanizm iluzji i zaprzeczania - zniekształca sposób myślenia alkoholika.

Problemy z piciem można również rozwiązać poprzez uczestnictwo w programie nauki picia kontrolowanego w postaci terapii.

Koncepcja picia kontrolowanego jest kompromisem– oznacza rezygnację z bezskutecznych prób wymuszenia abstynencji na rzecz zapobiegania wykluczeniu społecznemu osób, które nie chcą przestać pić. Abstynencja w przypadku niektórych osób jest niemożliwa i w tej sytuacji ograniczenie picia staje się bardziej realistycznym rozwiązaniem.

Koncepcja picia kontrolowanego pozwala na wyjście do klienta (w przeciwieństwie do tradycyjnego paradygmatu, które pozostaje bierne i oczekuje aż to klient zgłosi się do placówki w wyniku negatywnych szkód zdrowotnych i społecznych związanych z piciem), aby zaopiekować się nim w jego realnej rzeczywistości, w „miejscu, gdzie dana jednostka się aktualnie znajduje, a nie tam, gdzie powinna się znajdować”